İdari
yargı alanında yüksek mahkemelerden bir diğeri, 1971 yılında kurulan Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi (AYİM) dir.
A.
Görevleri
Askeri
Yüksek İdare Mahkemesi, askeri olmayan makamlarca tesis edilmiş olsa bile ,
asker kişileri ilgilendiren ve askeri hizmete ilişkin idari işlem ve
eylemlerden doğan uyuşmazlıkların yargı denetimini yapan ilk ve son derece
mahkemesidir. Ancak askerlik yükümlülüğünden doğan uyuşmazlıklarda ilgilinin
asker kişi olması şartı aranmaz.
İdari
eylemin “askeri hizmete ilişkin bulunması”, eylemin kanun ve nizamların Türk
Silahlı Kuvvetlerine tanıdığı yetki ve görevlerin yerine getirilmesi amacına
yönelik olması gerekir. Askeri nitelikteki idari eylemi de, askeri kural ve
gerekler çerçevesinde yürütülen askeri hizmet sırasındaki hareket, tutum ve
meydana gelen ya da getirilen bir eylem olarak tanımlamak mümkündür.
İdari
eylemin asker kişiyi ilgilendirmesi için, eylemin bir asker kişiye yönelmesi,
zarar verici etkilerini bir asker kişinin beden bütünlüğü veya malvarlığı
alanında meydana gelmiş olması gerekir.
B. Yapısı
AYİM görevlerini kurul olarak
yerine getirir. Daireler, Daireler Kurulu ve Genel Kurul, organlarını
oluşturur.
AYİM’de bir başkan ve altı üyeden
oluşan 2 daire vardır. Üyelerden 4 tanesi askeri hâkim, 2 tanesi kurmay
subaydır. Görüşme yeter sayısı 5’tir. Kararlar oy çokluğuyla alınır.
Daireler Kurulu, dairelerin
üstünde ve onların verdikleri kararları inceleyen bir üst kurul değildir.
Sadece önemi dolayısıyla bazı davalara bakmaktadır. Üye tamsayısı ile toplanır.
Ve oy çokluğu ile karar verirler.
Genel kurul ise, AYİM başkanı,
Başsavcı, Daire başkanları ve üyelerden oluşur. Üye tamsayısının 4/5’i ile
toplanır çoğunlukla karar alırlar. Kurulun idari görevleri yanında içtihadı
birleştirme kararları alma görevleri de bulunmaktadır.
C. Personeli
AYİM’de görev yapan Başkan ve
üyeler ile Başsavcı hâkim durumunda olan ve hâkim güvenliğine sahip kişilerdir.
Üyelerin bir kısmı kurmay subaylardan, bir kısmı ise en az yarbay rütbesinde
olan birinci sınıf askeri hâkimlerden oluşur.
Hakim sınıfından olmayan üyeler,
Genel Kurmay Başkanlığı’nca gösterilecek üç kat aday arasından; hakim
sınıfından olan üyeler ise, AYİM’de bulunan hakim sınıfından olan başkan ve
üyelerden oluşan kurulun üye tam sayısının salt çoğunluğu ile gösterilecek üç
kat aday arasından CB’nca seçilmektedir. AYİM başkanı ve Başsavcısının ve Daire
Başkanlarının yargıç sınıfından olması zorunludur.
AYİM’de görev yapan, hakim
sınıfından olmayan ve hakimlik teminatı bulunmayan subayların hakimlik görev
yapmaları, mahkemelerin bağımsızlığına ve Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin
6.maddesine aykırıdır.
AYİM kararları kesindir. Bu
kararlara karşı başka bir yargı merciine veya Danıştay’a başvurulamaz.
