İdareler görev alanlarına ilişkin olarak sürekli kararlar almakta ve bu kararlar bireyler üzerinde hüküm ifade etmektedir. İdarenin kural olarak işlemleri "hukuka uygunluk karinesinden" yararlanır. Zira idarenin kanuniliği ilkesi gereği her eylem ve işleminde kanunla görevlendirildiği ve kanun ile sınırlandığı hukuk devletinde sabit bir değerdir. Bu değerin normatif boyutunu Anayasa ve diğer hukuk kuralları oluştururken, normatif boyut bağlamında hukukiliğini de idari yargı yerleri incelemektedir. İdarenin her işleminde hukuka uygunluk karinesi işlediğinden bir işlemin hukuka aykırı tesis edildiği iddiası ile iptal davası açılması dahi tek başına işlemin icra kabiliyetini ortadan kaldırmamaktadır.
İdare tüm yukarıda kısaca ve fakat temel olarak ifade ettiğimiz hukuka uygunluk karinesine dayalı işlemlerinde hukuk kurallarına uymadığını fark edebilir yada ilgililerin başvuruları üzerine hukuka aykırı olduğunu tespit edebilir, bu gibi hallerde ilgili işlemin kişilerin hak alanlarına müdahale etmemesi için bir önce hukuk aleminden kaldırmak ve icrasını önlemesi gerekir. Bu nokta hukuka aykırı işlemlerin kişilerin lehine sonuçlar doğurması durumunda da hukuk devleti ilkesi gereği işlemin sonuçlarının ortadan kaldırılması gerekmektedir. Fakat bu aşamada hukuk devletinin temelinde yer alan idari istikrar ve kazanılmış haklara saygı gibi ilkeler idarenin hukuka aykırı olarak tesis ettiği işlemin ortadan kaldırılmasında bazı ayırımlar yapılmasını ve buna göre işlemin sonuçların ortadan kaldırmasını yada işlemin sonuçlarının ortadan kaldırılmamasını gerektirmektedir.
Geri alma da idari işlemin hukuki sonuçları ile ortadan kaldırılmasını sağlayan bir idari işlemi ortadan kaldırma yollarından biridir. Geri alma niteliği itibarı ile bir işlemin aynı yargı kararları ile "iptal etme" gibi tesis edildiği andan itibaren hukuki sonuçlarını ve kendisini ortadan kaldırmaktadır. Buradaki fark işlemi baştan ortadan kaldıran makamın idair yargı yeri değil de işlemi tesis eden makamın idare olmasıdır.
Bir idari işlemin geri alınması yani baştan itibaren geçersiz hale getirilmesi hukuka aykırı bir durumu ortadan kaldırır gibi gözükse de bu sefer bu işlemlerden etkilenen, hak sahibi olan kişiler için bir çok kayba yada ihlale, idarenin işlemlerine olan güven kaybına, idarenin istikrarsızlığına sebep olabilecektir. Bu yüzden geri almanın bir takım sınırlar içinde yapılabilmesi hukuk devleti ilkesinin bir başka yönünü ortaya koymaktadır. "Bu nedenle, idarenin sakat bir idari işlemi hangi koşullarda ve sürede geri alabileceği hususunun irdelenmesi gerekmektedir.
Danıştay İçtihatları Birleştirme Kurulunun 22.12.1973 gün ve E:1968/8,K:1973/14 sayılı kararında; idarenin yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hallerinde süre aranmaksızın hatalı ödediği meblağı her zaman geri alabileceği, bunun dışında kalan hallerde hatalı ödemelerin istirdadının hatalı ödemenin yapıldığı tarihten başlamak üzere dava açma süresi içinde olanaklı olduğu ve bu süre geçtikten sonra istirdat edilemeyeceği belirtilmiş olup; anılan kararın gerekçesinde iyi niyet kuralı üzerinde de durularak idarenin sakat ve dolayısıyla hukuka aykırı işlemine, idare edilenlerin gerçek dışı beyanı veya hilesi neden olmuşsa ya da geri alınan idari işlem yok denilecek kadar sakatlık taşımakta ise, hatalı işlemde idare edilenin kolayca anlayabileceği kadar açık bir hata bulunmaktaysa ve idareyi bu konuda haberdar etmemişse, memurun iyi niyetinden söz etmeye olanak bulunmadığı ve bu işlemlere dayanılarak yapılan ödemeler için süre düşünülemeyeceği, bu ödemelerin her zaman geri alınabileceği; ancak bunun dışındaki hatalı ödemeler için memurun iyi niyetinin istikrar ve kanunilik kadar önemli bir kural olduğu ve bu nedenle yukarıda belirtilen istisnalar dışındaki hatalı ödemelerin dava açma süresi içinde geri alınabileceği belirtilmiştir. Söz konusu İçtihadı Birleştirme Kurulu Kararı hatalı ödemelere ilişkin olmakla beraber getirdiği ilkelerin idari işlemlerin geri alınmasına dair genel ilkeler olduğu kuşkusuzdur. Dolayısıyla idare yokluk, açık hata, memurun gerçek dışı beyanı veya hilesi hallerinde süre aranmaksızın hatalı işlemini her zaman geri alabilecek, ancak bunun dışında kalan hallerde hatalı işlemini dava açma süresi içinde geri alabilecek, bu süre geçtikten sonra idari istikrar ve hukuki güvenlik ilkesi gereği geri alamayacaktır".
İDARİ DAVALAR HAKKINDA DANIŞMANLIK İÇİN TIKLAYINIZ
